MARKA
Nganmi ThuthangŽha
A Ngantu, Ngan Kum leh Ngannak Hmun. Hi ThuthangŽha ngantu ni a min, a ngan kum leh a ngannak hmun sim lo hmansela Piter ih anlettu Johan Marka (1Pet 5:13) ih ngan zum hi AD 100 hnukin simtiak an thawh ih a Žho miarmo. A ngan kum hi (AD 65-70) karlak ik zum a dikdeuh. A ngannak hmun cu Rom Khualipi ah a ngan tiin atlangpi in zum a i tleng.
A Ngansaktu Thupawl leh a Tumtahmi. (1) Rom khualipi leh a hrialkamih om tupawl lakah Jesuh zum cu sarthih a Žul tengteng maw? timi thudilnak a om bil ruangah acucu leh an Žul. (2) Zentail zumtu an tlunsawn ruangah Judah Daan simfiang leh aanta leh piak an Žul. (3) Judah tlawmsawn, Zentail tlungsawn pawlpi ah buai leh khawh a ik ruangah Jesuh ih thungeihnak an zulh sawn ding a ik zia, daan thar in an om Žul zia sim an Žul. (4) Jesuh phatŽhan thok caan teek tu ahman lomi profetpawl an suah ruangah acupawl ih thu zum lo dingah ralrin piak an Žul. (5) Ramthar nor rero an ik ruangah Zentail-mipawl leh Judahpawl hemin harsat leh hremnak an tuar thok tiah ciain tha la dingih sim cia an Žul. Hi ThuthangŽha ni Jesuh Khrih ih ThuthangŽha ti hi a ngan dawtmi a ik ruangah acu cu a laibu min hman ah ruah a i ta bil.
A Hleicetnak. (1) Jesuh thu a ngan tikah zuknung mangin tekcang rero in, a thiltimi thupi deuh in a tarlan ruangah “Tehcahnak ThuthangŽha,” an ti. Cun a rianŽuan ii hlet a rau ti sim loin a thih thok thu kimdeuh – in a nganmi zate ih hmun 1/3 van tlungsawn (11-16) a telh. DonharŽha tleng ah a sia ih Rom ralbawipa ni a tiahthiam peitleng a ti; (2) A thusimmi an fiang ce; (3) Tleemmi ngeiloin a ngan; (4) Matthai leh Luka sungih a tel lomi – amah sung ceu ih ommi – thu caang 31 an om. (5) Messiah ti hi Marka ngan caan ahcun bulpak min i ti loin rianŽuan min ah a cang rom. Jesuh ih Messiah iknak cu a thawhŽhan hnuk ceu ih tiahthiam dingmi thuthup ah a sia; (6) Jesuh thu a ngan tikah a minung iknak fiangdeuh in a lansak ce ruangah ThuthangŽha Pali minvawhtu ni Marka hi ‘Minung’ tiah min an vawh. Jesuh cu: 1. Mi Tiapa; 2. Messiah; leh 3. Pathian Tiapa tiin a tarlang. Mi Tiapa ti hi Jesuh ih a kawhtiaknak tleng min katlaang ii.
A Thupithlur: (1) Marka ni Jesuh hi a Messiah ik a tleem ceu iloin, a rianŽuanmi a midamsaknak – khaw huhman sim lo dingin a kham hngai. A donharŽha vuakmi parin a iknak an tiah ding a daw lo. (2) Cun khawsiale ni an tiahthiam peita tikah, donharŽha a vuakmi par ceu in Pathian Tiapa a ik an tiah ding a daw lo. (3) Jesuh a tuar leh a thih hi mi ca-ih a piaktiak – a nunliamnak – a ik ruangah amah zumtu ni a keniah zulin mi ren leh an caah tuar ve ding.
Marka hi ThuthangŽha Pali lakah a tawitleng a ii ih, peitleng ih nganmi ik zum a ii. A nganmi cu 16:8 ah deng zum a ii, icatile 16:9-20 hi kutnganbu peitadeuh leh Žhatleng sungah an om lo; hnukdeuh ih beengmi a ii tiin atlangpiih lungkim a ii.
1
(Mat 3:1-12; Luk 3:1-20; Joh 1:19-28)
Pathian Tiapa Jesuh Khrih ih thuthangŽha a thawhnak cu hitihin a ii: Profet Isaiah laibu sungah:
“Ngaihman, na hmalaah
na lam tuahtim tu ding
ka thuphur ka thlah thok.
Hramlak ah mi pakhat ih
khuaho aw ni:
‘Bawipa ih lampi tuahtim uh,
a lampawl dangin vua uh’ a ti,”
tiih nganmi mangin Timihnimtu Johan cu hramlak ah a suaklangih, sual ngaidam co dingah sualrimin tihnim ik ding thu a simthan. Judea peng sung hmawh ih mipawl leh Jerusalem in mi hmawhhmawh ni an pha, cun an sual an phuangih Jordan tipi sung ah a hnim hngai. Johan cu kalauk hmul partlai a sinthlai, saphaw tavai a vaiih, thlabawk leh hramlak khuailuati in riah a khaltia. “Kei vanin huhamngei sawn mi pakhat ka dung in a pha thok, kei cu kuumin a kedaap hri phoih tu ding hman ah ka tlak lo. Kei ni cu ti sung ah ka tan hnim hngai, ihmansela ani tu ni cu Thiang Thlarau ah a tan hnim hngai thok,” tiin a simthan.
(Mat 3:13-17; Luk 3:21-22; Joh 1:29-34)
Acui caan hrawng ah Jesuh cu Galilee peng Nazareth khua in a pha ih Jordan tipi sung ah Johan ni a hnim. 10 Ti sungin a hang thawh caang van hongtia in, Thlarau cu thunu mangin a parah zong tuin a hmu. 11 Culeh vancung in aw pakhat ni, “Nang cu ka Dawtngaimi ka Tiapa na ii, ka lung na hmui ngai,” tiah a ti.
(Mat 4:1-11; Luk 4:1-13)
12 Culeh Thlarau ni ramŽhing ah a tahsak lohli. 13 RamŽhing ahcun ni sawmli sung a omih Satan ni a hniksak. Cun sahrangle rum an omkhatih, vanmi ni an zong zokhen.
(Mat 4:12-17; Luk 4:14-15)
14 Johan pon a tuah hnukah Jesuh cu Galilee ah pha in Pathian thuthangŽha a simthan, 15 “A caan a kim vel, Pathian uknak cu bansam ah a pha rom. Nan sualrim uh la thuthangŽha zum uh,” tiah a ti.
(Mat 4:18-22; Luk 5:1-11)
16 Jesuh cu Galilee Rili kap in a vah lio ah, Simon leh a nau Andru cu ngavawr an ik mangin tili sung ah sur vorhin a hmu hngai. 17 Cun Jesuh ni, “Ma zul uh, minung pontu ah ka tan vua hngai thok,” tiah a ti hngai. 18 Culeh avoikhatah an sur matain an zul. 19 Hladeuh duau a vah tikah Zebedi ih tiapa Jeim leh a nau Johan cu an lawng sungah an sur tholleello a hmu hngai. 20 A ko hngai lohli, culeh an pa Zebedi cu an hlawhsetmi le rum lawng sungah matain Jesuh cu an zul dah.
(Luk 4:31-37)
21 Kapernaum ah an tatih, sabbath ni a phat tikah sinakok ah lutin thu a zirh. 22 A thuzirh an don a har ngaite, icatile daanzirhtule mang iloin thungeihnak rum a zirh hngai. 23 Acu fang ah an sinakok sungah thlarau thianglo ih hrolhtiaknak pa a om, 24 “Nazareth khuami Jesuh, nang le keimi hi itu kan pehpontia hmen? Man siatsuah dingah na pha maw? Ahu na ik ka tan tiah kau, Pathian ih Mi Thiang na ii hekhawh,” tiah a au. 25 Ihmansela Jesuh ni, “Daite in om la a sungin suak,” tiah a hro. 26 Culeh thlarau thianglo ni mipa cu a tha a kon sak, cun kuirak riangroin a sung cun a suak. 27 An zate an don a har vekih, pakhat leh pakhat, “Hihi itu a i zetzo? Zirhnak thar – thungeihnak rum a i rua! Thlarau thianglo hman thu pia hngai khawh, a thu an ngaih hi!” an ti tia. 28 Avoikhatah a minthang ni Galilee peng hrialkam hmawh a cul.
(Mat 8:14-17; Luk 4:38-41)
29 Sinakok in an suah hnuk caang Jeim leh Johan rum Simon leh Andru ih inn ah an lut. 30 Simon nupi ih nu cu tiksa sa in a lumih Jesuh an simla lohli. 31 Jesuh ni a pha ih a kut tlaiin a han tho. A tiksa sa ni a thlah ih anmah awkdin a hang zalh hngai. 32 A simla ni lo ahcun mitiak leh khawsia ih hrolhtiakmi zate amah hemah an phatpi. 33 An khuapawh in sangka hram ah an von tumtia. 34 Culeh tiahherh phunphun in a tiakmi tlungpi a damsak hngai ih, khawsia tlungpi a Žhawl hngai; cun khawsiale ni Jesuh cu ahu a ik an tiah ruangah aan a sen hngai lo.
(Mat 4:23-25; Luk 4:42-44)
35 A zingla maw, khuavang hlanah thoin hmunŽhing ah a tatih acunang ah thla a cam. 36 Culeh Simon leh a rualcomle ni an hrawl. 37 An hmuh tikah, “Micang ni an tan hrawl hekhawh,” tiah an ti. 38 Ani ni, “Hi hrialkam khuapawl ah tat rih le hu, acunangah thu a simthan ve taw ing, icatile acucu ti dingah ka phat nak a ii,” tiah a sawn hngai. 39 Culeh Galilee peng sung hlawhin a vakih, an sinakokpawl ah thu simthanin khawsiale khaw a Žhawl hngai.
(Mat 8:1-4; Luk 5:12-16)
40 Miphar pakhat ni a hemah a pha, cun khukbilin, “Na dawt ahcun a ma thiansak zo kau,” tiah a dil. 41 Jesuh ni a naktiahih a za thlakin a tham, culeh, “Daw ee, thiang vel law,” tiah a ti. 42 Avoikhatah a phar ni a beitanote 1:42 Beita: ticu a hma a om ti lo tican a ii. ih a damngah. 43 Jesuh ni ngekngeihin ralrin a piak hnukah, 44 “Ahu hem hman ah itu khaw sim hrimhrim hlah; a inain tat lei ci khawh tlangbawi hemah hmuhtia la, na thiang ti anmah hemih lansaknak ah Moses ih thupiak mangin rai hritia,” tiah tiin a thlah hruak. 45 Ihmansela a tatih cui thu cu hei simthanin a thansak, curuangah Jesuh cu khua sung ah lut thiam ti loin khuapawn hmunŽhing ah a rol; culeh kaakip in mi ni acunangah an pha.